Kanser Cerrahisi, kanser teşhisi, kanserin evresinin tespiti ve tedavisi için cerrahiyi kullanmaya odaklanan bir alandır. Onkolojik cerrahlar, kanserli doku ve organların mümkünse çıkarmaya veya tümör boyutlarını küçültmeye yönelik cerrahilerin yanı sıra hastalığın neden olabileceği ağrıyı kontrol etmeye, hastanın kansere bağlı semptomları ve yan etkilerini yönetmeye yardımcı olmak için palyatif ameliyatlar da yapabilirler. Bir hastanın ameliyat için aday olup olmadığı, tümörün tipi, büyüklüğü, yeri, derecesi ve evresi gibi faktörlerin yanı sıra yaş, fiziksel uygunluk ve diğer tıbbi durumlar dahil olmak üzere hastanın sağlığına ilişkin konulara da bağlıdır.
Mide Kanseri
Mide kanseri genellikle sinsi ilerleyen ve belirtilerini verdiğinde çoğunlukla ileri evrede tanısı koyulan bir hastalıktır. Diğer taraftan ise belirti verse dahi, yakınmalar pek çok diğer hastalıkta da görülebileceğinden, hastalar tarafından göz ardı edilebiliyor. Mide Kanseri Belirtileri Arasında kilo kaybı, karın ağrısı, bulantı-kusma, iştahsızlık, yutma güçlüğü,kanama erken doyma, ülseri andıran ağrı
Mide Kanseri Risk Faktörleri
Mide kanseri oluşumunda genetik özelliklerin yanı sıra çevresel etkenler ve kanser gelişimini kolaylaştırıcı bazı öncü hastalıklar rol oynuyor. Genel olarak mide kanserlerinin tesadüfen ortaya çıktığı, ancak yüzde 10’unun ailesel geçiş gösterdiği kabul ediliyor. Mide kanseri oluşumunda; H. pylori, kalıtsal özellikler, beslenme gibi etkenlerin yanı sıra farklı nedenler de koruyucu ya da kolaylaştırıcı rol oynuyor. Bazı meslek gruplarında mide kanseri görülme sıklığı, daha yüksek olabiliyor. Kömür madeni işçilerinde, kauçuk ve asbestle çalışanlarda, lastik ve petrokimya üretiminde çalışanlarda mide kanseri riski genel topluma oranla biraz daha yüksek. Selim bir mide hastalığı nedeniyle ameliyat edilmiş ve midesi normalin üzerinde safra ve pankreas salgısına maruz kalan hastalarda yıllar içinde mide kanseri gelişmesi olasılığı artıyor.
Genç yaşta sigara kullanımına başlayanlarda ve ağır içicilerde mide kanseri riski 2 kat artış gösteriyor. Bunların yanı sıra, aşağıdaki gibi durumlarmide kanserleri risk faktörlerini oluşturabiliyor:
Yoğun şekilde tuzlanmış salamuralar
Bazı gıda koruyucular
Fermente soya
Yüksek ısıda pişirilmiş etler
Küflenmiş tahıllar, tohumlar, çekirdek tohumları (aflatoksin)
Yağda kızartılmış gıdalar, aşırı kırmızı et tüketimi.
Tanı Yöntemleri
Mide kanseri çoğunlukla hazımsızlık diye tanımlanan şikâyetlerle ortaya çıkıyor. Bu nedenle uzunca bir süre hasta tarafından ihmal edilebiliyor. Oysa erken dönemde yapılan müdahale tedavide başarılı sonuçlar alınmasını sağlıyor. Bu nedenlerle yukarıda ifade edilen belirti ve bulgular varsa, mutlaka hekime danışılması gerekiyor. Hekiminiz aile öykünüzü ve tıbbi geçmişinizi dinlemesinin ardından fizik muayene bulgularına göre mide ile alakalı bir durumdan şüphelenirse bir takım tetkikler isteyebiliyor. Bu tetkiklerin başında gastroskopi geliyor. Gastroskopi esnasında esnek ve ucunda kamera olan bir boru ile ağız yoluyla midenize girilerek midenin iç cidarı inceleniyor ve şüpheli görülen yerlerden örnekler alınarak patolojik çalışmaya gönderiliyor. Kanser veya öncü lezyonlarının tespiti ancak bu şekilde yapılabiliyor. Kanser teşhisi konması halinde, hastalığın yaygınlığını saptamak ve uygun tedavi seçeneklerini tespit edebilmek adına tomografi, MR ve PET gibi görüntüleme tekniklerinden faydalanılabiliyor.
Tedavi Yöntemleri
Diğer pek çok kanser türünde olduğu gibi mide kanserinde de cerrahi yöntemler ile kemoterapi ve radyoterapi kullanılıyor. Uygun hastalarda cerrahi ilk seçenek olmakla beraber, cerrahi kararının verilmesinde kanserin yaygınlığı ile hastanın genel sağlık durumu büyük önem taşıyor. Kanser ne kadar erken saptanırsa ve ne kadar az yayılmışsa cerrahi tedaviler ile kür şansı o derece artıyor. Kür amaçlı yapılan cerrahilerde midenin büyük bir kısmı veya tamamı ile mide etrafındaki lenf düğümler çıkartılıyor. Bunun yanı sıra, ileri evredeki hastalarda, hastanın yaşam konforunu arttırmak üzere yapılan bir takım cerrahi girişimler de mevcut. Kemoterapiler ise ileri evre hastalarda tümör büyümesini yavaşlatmak için, cerrahi için uygun olan ama tümör büyüklüğü fazla olan hastalarda tümörü cerrahi olarak çıkartılabilir boyutlara indirgemek amacıyla ve 2-3. evre hastalıkta cerrahi sonrasında nüks ihtimalini azaltmak için kullanılabilir. Radyoterapi mide kanseri tedavisinde rutin olarak uygulanan bir tedavi yöntemiolmamakla beraber, tümörlerin küçültülmesinde veya ileri evrelerde ağrı hissinin ortadan kaldırılmasında kullanılabilecek bir yöntemdir.
Kolon ve Rektum Kanserleri
Kolon ve rektum kanserleri çoğunlukla bu bölgelerdeki poliplerden kaynaklanıyor. Dünyada her yıl yaklaşık bir milyon kişiye kolon ve rektum kanseri tanısı konuyor. Hastalık, en çok yaşam kaybına neden olan kanser türlerinden biri olmasından dolayı oldukça önemli.
Kolon Kanseri Nedir? Türkiye’de Görülme Sıklığı Ne Kadar?
Yaklaşık 1, 5 metre uzunluğunda olan kalın bağırsağın iç yüzeyinde oluşan kanserlere kolon kanseri adı verilir. Bu kanser türü kalın bağırsağın iç yüzeyini örten tabakadaki hücre ve hücre topluluklarının kontrolsüz büyümesi ile ortaya çıkar. Kalın bağırsağın son 15-20 cm.’lik bölümüne ise rektum adı verilir ve burada beliren kanserler rektum kanseri olarak adlandırılır. İki tür kanseri anlatmak için “kolorektal kanserler” de çok sık kullanılan bir terimdir. Kolorektal kanserler Sağlık Bakanlığı’nın verilerine göre ülkemizde en sık görülen ilk 5 kanser arasında yer alır.
Kolon Kanseri Belirtileri Nelerdir?
Kolon kanserlerinin başlangıcı bağırsak içindeki hücre büyümeleri yani poliplerdir. Ancak polipler ilk başlarda çoğunlukla hiçbir yakınmaya sebep olmaz. Polipler kanserleşmeye başladıkça, boyutça büyüdüklerinde ya da sayıları arttıkça kişinin bağırsak alışkanlıklarında şu değişikliklere sebep olurlar: Yeni başlangıçlı kabızlık ya da tam tersi dışkının kıvamında (ishal lehine) veya kokusunda değişiklik, Demir eksikliği ile ortaya çıkan kansızlık, Dışkının kalınlığının incelmesi, dışkı ile karışık kan gelmesi ya da tuvalete çıktıktan sonra makattan kan gelmesi, Karın ağrısı, iştahsızlık ve istemsizce olan kilo kayıpları. Yukarıdaki bulgular tek başına kolorektal kanseri işaret etmez. Ancak bu yakınmalarınız varsa gerekli kontroller için mutlaka doktora başvurun. Ayrıca bu belirtilerden biriyle birlikte ailenizde bağırsak kanseri, meme, yumurtalık ya da rahim ağzı kanseri öyküsü bulunuyorsa, hekime başvurmayı ihmal etmeyin.
Bu Belirtiler Hemoroid ya da Bağırsaktaki Değişiklik Nedeniyle De Ortaya Çıkabilir Mi?
Makattan kan gelmesi, özellikle genç yaştakilerde, kronik kabızlığı olanlarda, alarm yakınması bulunmayanlarda (kilo kaybı, iştahsızlık, kansızlık gibi), kolorektal kanser belirtisinden çok hemoroid hastalığı ya da anal çatlaklara bağlı da görülebilir. İleri tetkikleri yapmadan bu yakınmaların gerçek sebebini söylemek çoğu zaman mümkün olmaz.
Kolon Kanserinin Erken Teşhisi İçin Hangi Testler Yapılıyor?
Kolon kanserinin erken taranması için yapılan testler şunlar;
Kolonoskopi,
Dışkıda gizli kan bakılması,
Bilgisayarlı tomografi (BT) kolonografisi,
Fleksible sigmoidoskopi,
Kolonoskopi İşlemi Nedir?
Kolonoskopi, ucunda ışık ve kamera olan bir aletle, daha önceden dışkı temizliği yapılmış kalın bağırsağa makattan girilmesi ve hava vererek bağırsağı hafif şişirip bağırsak içinin incelenmesidir. Genellikle 30-45 dakika kadar sürmektedir. İşlem sırasında gerekli görüldüğü takdirde bağırsak içini kaplayan mukozal örtüden, anormal görüntülü dokulardan da biyopsiler alınabilir. Polip görülürse aynı seans içinde alınabilirler. Var olan kanama odakları da kolonoskopi sırasında durdurulabilmektedir. Kolonoskopi gibi işlemlere çekinceyle yaklaşılabiliyor.
Bu İşlem Acılı ve Ağrılı Mı?
Kolonoskopi ağrı azaltıcı ilaçlar verilerek ya da anestezist eşliğinde kişi hafif uyutularak yapılabilir. Bu nedenle kolonoskopi sanıldığı ve korkulduğu gibi acı veren bir işlem kesinlikle değildir. Kolonoskopi öncesi bağırsağın bir gün önce çeşitli ilaçlar ve bol sulu gıdalarla beslenerek temizlenmesi (kolonoksopi hazırlığı) kolonoskopi işleminin en sıkıcı tarafıdır. Bu hazırlık süreci ve işlemin yapılış tarzı kolonoskopi yapılacak hastalara, işlem öncesinde hekim/hemşire/sağlık personeli tarafından detaylı anlatılır ve hastaların korkuları azaltılabilir.
Kolonoskopi Hangi Sıklıkta Tekrarlanmalı?
Ailesinde bağırsak kanseri olmayan ve bağırsağa ait hiç yakınması olmayan kişilerde kolonoskopi taraması günümüzde 50 yaşında başlatılmaktadır ve herhangi bir polip görülmediği durumlarda her 10 yılda bir tekrarlanmalıdır. 1. derece yakınlarında 65 yaş öncesi gelişmiş bağırsak kanseri ya da meme, rahim ve yumurtalık kanserleri olan kişilerde ise kolonoskopi ile tarama yaşı 40’tır. Kişinin 1. derece yakınının kanser olduğu yaştan 10 sene öncesi 40 yaşından önceye denk geliyorsa, erken yaşta tarama yapılmalıdır. Ülseratif kolitli hastalarda, hastalık yaşı 10 yılı geçtiğinde, her sene kolonoskopi kontrolü gerekmektedir.
Ailede genetik geçişli polipoizis sendromları olan kişilerde tarama yaşı 15-18 yaş itibari ile başlamalıdır. Tarama kolonoskopisinde saptanan poliplerin sayısı ve patolojik tiplerine göre kontrol kolonoksopiler 1-3-5 ya da 10 yıl aralıklara yapılır. Sadece sol kolon tümörleri açısından tarama hedeflenirse, uzun kolonoskopik incelemelerin arasında 2-3 yılda bir fleksible sigmoidoskopi işlemi de taramalarda kullanılabilir. Gerekli koşullar olmadığı sürece “her yıl kolonoskopi yapılmalıdır” söylemleri doğruluk içermez. Hastanın kolonoskopi yapılmasını tercih etmediği durumlarda 5 yılda bir BT kolonografiler yapılabilir Ancak BT kolonografilerde sadece tanı konulabilir, herhangi bir polip ya da kütle görüldüğünde o lezyonlardan biyopsi almak için kolonoskopinin yapılması gerekecektir. Dışkıda gizli kan bakılması ilk kolonoskopi taraması yapılana dek sene de bir kez yapılmalıdır. Dışkıda DNA testleri de 2-3 yılda bir yapılan tarama testlerindendir.
Kolon Kanserinden Korunmak İçin Nelere Dikkat Etmelidir?
Kolon kanserinden korunmak için sağlıklı beslenmek, belirtilen öneriler dahilinde tarama testlerini doğru zaman aralıkları ile yaptırmak gerekir. Sebze meyve ve liften zengin beslenme, işlenmiş ve hayvansal protein ağırlıklı besinlerden uzak durma, düzenli egzersiz, sigara kullanmama bağırsak kanserinden korunma yöntemleridir.
Tedavi Yöntemleri
Kolon ve rektum kanserleri çeşitli yöntemlerle tedavi ediliyorlar. Cerrahi, kemoterapi (ilaç tedavisi) ve radyoterapi (ışın tedavisi) bu tedavilerden en sık kullanılanları. Kolon ve rektum kanseri tedavi planlaması yapmadan önce hastanın genel durumu ve hastalığın yaygınlığı hakkında bilgi edinilmesi önemli. Bu nedenle tedavide KRK’nın kaçıncı evresinde olduğunun bilinmesi şart. Kolon ve Rektum Kanseri 4 Evrede Sınıflandırılıyor Evre I: En erken hastalık evresidir. Kanser hücreleri bağırsağın iç ve orta tabakalarını tutar. Lenf düğümlerinde ve uzak organlarda tutulum yoktur. Evre II. Kanser hücreleri bağırsağın tüm katlarını tutar, en dış tabakaya ulaşır, komşu organ ya da organlara yayılabilir. Lenf düğümlerinde ve uzak organlarda tutulum yoktur. Evre III. Bağırsak duvarındaki tutulum hangi düzeyde olursa olsun, bağırsak komşuluğundaki lenf düğümlerinde tümör yayılımı vardır. Evre IV. Hastalığın en ileri safhasını oluşturur. Bağırsak duvarındaki ya da lenf düğümlerindeki tümör yayılımı ne olursa olsun, karaciğer, akciğer, karın zarı (periton), kemik, beyin gibi organlarda metastaz vardır.
Tüm evrelerde kolon ve rektum kanserinin başlıca tedavisi, cerrahidir. Ancak tümörün kolon ve rektumdaki yerleşim yerine, boyutuna, evresine, hastanın tümör komplikasyonlarıyla (tıkanıklık, delinmesi, kanama gibi) acil koşullarda başvurmasına bağlı olarak cerrahi tedavinin şekli değişebiliyor. Günümüzde Kolon ve rektum kanserinin cerrahi tedavisinde laparoskopi uygulamaları giderek yaygınlaşıyor. Uygulanan başlıca teknikler şunlar: Bazı küçük rektum tümörlerinde anüs yoluyla sadece tümörlü kısmın kesilip çıkartılmasına lokal eksizyon deniyor. Tümörün yerleşim yerine bağlı olarak kalın bağırsağın bir bölümünün (veya tümünün) ve rektumun bir bölümünün (veya tümünün) kesilip çıkartılmasına rezeksiyon deniyor. Bu cerrahi teknikte bağırsak ile birlikte komşuluğundaki lenf düğümleri de birlikte çıkartılıyor. Eğer tümör komşu organlara yayılmışsa, radikal cerrahi sırasında bu organların da çıkartılması gerekiyor. Çıkartılan bağırsaktan geriye kalan sağlıklı bağırsak uçları karşı karşıya getirilerek dikiliyor (anastomoz). Kolon ya da rektum rezeksiyonları sonrasında çeşitli nedenlerle ince bağırsak ya da kolon karın duvarına dikilerek bir yapay anüs (ileostomi veya kolostomi) oluşturulabiliyor. Bağırsak içeriği, bu yapay anüsten karın duvarına yapıştırılan plastik torba içine boşalıyor. Bu durum bazı hastalarda kalıcı olabiliyor. Ancak bazı hastalarda tıbben ihtiyaç kalmadığı için yapay anüs kapatılarak, hastaların normal yolla dışkılaması sağlanıyor.
Uygun sayıda ve boyuttaki karaciğer ve akciğer metastazları, cerrahi teknikle çıkartılabiliyor (metastazektomi). Radikal cerrahi tedaviden yararlanamayacak ileri evredeki kolon ve rektum kanserlerinde hastanın yaşam konforunu artıracak palyatif cerrahi girişimler uygulanabiliyor (örneğin kolostomi açılması gibi). III. ve IV. evredeki hastaların ameliyatlarından önce ve/veya sonra tedaviye kemoterapi ve/veya radyoterapi ekleniyor.